Οι θεωρίες συνωμοσίας ήταν ανέκαθεν ένας βολικός τρόπος σκέψης για τους ηλίθιους και ένας κουραστικός τρόπος σκέψης για τους υπόλοιπους. Λογικό είναι, λοιπόν, οι θεωρίες συνωμοσίας να ανθούν και θάλλουν στην ελλάδα «της κρίσης» ως απαραίτητο συστατικό της διανοητικής σύγχυσης και μπουρδολογίας που εδώ μπορούμε να την ονομάσουμε ως ‘ελληνική άνοιξη της βλακείας’. Σε αντίθεση με τις θρησκευτικές ή μαρξιστικές θεωρίες, η ανθελληνική προσέγγιση του αντιφασισμού δεν ενδιαφέρεται για τις συνωμοσίες γιατί δεν την αφορά και μια τελεολογική προσέγγιση της ιστορίας και του λεγόμενου κοινωνικού. Εξάλλου, όποιος/α είναι απαλλαγμένος/η από κάθε ουτοπία, κοινωνικά επαναστατικά οράματα και άλλα τέτοια δεσμά, δεν χρειάζεται κατά κανόνα να βασανίζεται για το τι είναι πίσω από αυτό που φαίνεται να είναι, επιβεβαιώνοντας κάποιο προκαθορισμένο θεωρητικό σχήμα. Η προβοκατορολογία που εκκίνησε, για παράδειγμα, από την εκτέλεση των δύο νεοναζί στο Ν. Ηράκλειο και η οποία συνοδεύτηκε εδώ κι εκεί με φανταχτερές θεωρίες συνωμοσίας, όπως και κάθε τέτοια αντίστοιχη περίπτωση, ουσιαστικά δεν μας βοηθάει σε τίποτα. Η μόνη εξέλιξη κάθε φορά σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να κατατίθεται περισσότερο μπλα-μπλα και η κουβέντα αυτή με τη σειρά της να χάνεται σε παραληρηματικές ιδέες, προσωπικές ιδεολοηψίες και ναρκισιστικά αισθήματα παντοδυναμίας, καθώς η ικανότητα να εξηγεί κανείς τον κόσμο αναπαράγει μπόλικα (ειδικά) απ’ αυτά τα τελευταία.
Από την άλλη, οι πετυχημένοι συνωμοσιολόγοι έχουν κατά κανόνα μια μερική βάση αλήθειας στα λεγόμενα τους, καθώς όλες οι θεωρίες συνωμοσίας χρειάζονται πρωταρχικά κάτι πειστικό για να μπορούν έπειτα να απογειωθούν σε επίπεδο φαντασιώσεων. Και συνήθως οι υποθέσεις που έχουν να κάνουν με «τρομοκρατία» (ή τρομοκρατία) ή και με δράση μυστικών υπηρεσιών, τροφοδοτούν την φαντασία με σενάρια συνωμοσίας, καθώς αμφότερες τηρούν συνωμοτικούς κανόνες, συνεπώς είναι δομικά δεκτικές σε τέτοιες θεωρίες.
Και, βέβαια, μέσα σε όλα αυτά υπάρχει και η λειτουργία των κρατών, των μηχανισμών δηλαδή που έχουν στηθεί έτσι εδώ και αιώνες ώστε να μην σκέφτονται και δρουν με χρονικό άξονα το σήμερα, το αύριο και το μεθαύριο αλλά με σκεπτικό να οργανώνουν την δράση τους βάσει κοινωνικο-πολιτικών αντιδράσεων με ορίζοντα άλλοτε 10ετίας και άλλοτε εξαμήνου, τετραετίας κτλ . Αναμφίβολα, όσες οργανώσεις θα ήθελαν να παίξουν ρόλο ανταγωνιστή στο τάδε ή το δείνα κράτος, και με γνώμονα της δράσης τους να προλάβουν κάποτε κρατικές κινήσεις ή να προηγηθούν του εκάστοτε κράτους σε επίπεδο πολιτικής πρωτοβουλίας, θα ‘πρεπε αναγκαστικά να προβούν σε μακρόπνοες αναλύσεις και εκτιμήσεις. Και να παίξουν με τα όρια μιας θεωρίας συνωμοσίας. Αλλά είπαμε. Αυτή είναι δουλειά για τους κοινωνικούς επαναστάτες. Και κόστος έχει τη συνεχή και αέναη ενεργοποίηση του κριτηρίου πως αυτό που φαίνεται δεν είναι αυτό που είναι κι άρα πρέπει να γίνει αντικείμενο ερμηνείας. Το δυστυχές με έναν τέτοιο τρόπο σκέψης είναι πως ο νους εγκλωβίζεται σε ένα κλειστό σχήμα σκέψης, η πολιτική σκέψη ταυτίζεται με τις «πρόβλεψεις», οι εμπειρικοί αισθητήρες ατονούν και η ανάλυση του υποκειμενικού παράγοντα των πραγμάτων ή της ιδεολογικής τους ιδιαιτερότητας αγνοείται, αν δεν διαστρεβλώνεται κιόλας.
Ένα μεγάλο πρόβλημα που έχουν εντοπίσει αντιφασίστες του παρελθόντος με τρόπο εμπειρικό και άμεσο σε τέτοιους και παρόμοιους τρόπους σκέψης είναι το σε τι (δεν) βοήθησαν πραγματικά. Στον κόσμο μας, έτσι όπως είναι αρθρωμένος, έτσι όπως θα ‘ναι ίσως πάντα αρθρωμένος, θα ζούμε με τα μυστικά, ζούμε ήδη με συνωμοσίες να λαμβάνουν χώρα. Ο μεγάλος παίκτης σε αυτό το παιχνίδι είναι όπως πάντα αυτός που έχει την μεγαλύτερη εξουσία, την μεγαλύτερη εξουσία άρα και να εξυφαίνει συνωμοσίες. Αποδεδειγμένα λοιπόν και ιστορικά αυτός ο παίκτης είναι τα εθνικά κράτη. Το εγκυρότερο τέτοιο ιστορικό παράδειγμα είναι η κατασκευή των «Πρωτοκόλλων των Σοφών της Σιών» από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες του Τσάρου, την περίοδο που οι πολιτικές αναταραχές έκαναν τον θρόνο του να τρίζει. Οι Εβραίοι ήταν το εύκολο θύμα, δεδομένων φυσικά των δολοφονικών ενστίκτων και του ρώσικου όχλου. Τα «Πρωτόκολλα» από την εποχή του Τσάρου μέχρι και την οικειοποίηση τους από τους γερμανούς, αποτέλεσαν το ένα, ίσως το σημαντικότερο, συνωμοσιολογικό εγχειρίδιο που προετοίμασε την διαδικασία για το Ολοκαύτωμα, χωρίς φυσικά η Shoah να εξηγείται μέσω της έκδοσης αυτού του βιβλίου. Μέχρι εδώ, όμως, έχουμε δηλαδή τα εξής δεδομένα: α) Οι θεωρίες συνωμοσίας, για την ακρίβεια μια από τις πιο διαδεδομένες του παρελθόντος και του παρόντος έχουν αποδεδειγμένα συμβάλει στην εξόντωση ενός σημαντικού μέρους των Εβραίων της Ευρώπης και συνεχίζουν να απειλούν όσους έχουν επιζήσει, αποτελούν μια καλή μαγιά λοιπόν για την συκοφάντηση και εξόντωση μειονοτήτων, β) Οι θεωρίες συνωμοσίας αποτελούν ένα παλιό, καλό και δοκιμασμένο τρόπο συκοφάντησης και εκτόνωσης από πλευράς των εθνικών κρατών, γ) τέλος, οποιαδήποτε έννοια αλήθειας, δικαιοσύνης ή ηθικής από πλευράς των κοινωνικών πλειοψηφιών δεν στάθηκε ικανή να τις ανασχέσει εδώ και αιώνες, ακόμη κι αν (ή ακριβώς επειδή) είναι χρήσιμα υλικά για πογκρόμ. Απόδειξη; Ότι τα «Πρωτόκολλα» συνεχίζουν να κυκλοφορούν παντού, με το πρόσχημα πολλές φορές μάλιστα πως η έκδοση τους περιλαμβάνεται στην έννοια της ελευθερίας του λόγου των … εκάστοτε πλειοψηφικών, είτε αυτοί είναι οι γερμανοί ακαδημαϊκοί, είτε τα αιγυπτιακά σίριαλ υψηλής τηλεθέασης είτε ο ελληνικός βόθρος γενικότερα.
Όλα αυτά θα έπρεπε να μας είναι αρκετά να απομακρυνθούμε από την συνωμοσιολογία, παραδεχόμενοι πως αποτελούν δομικό συστατικό της λογικής του αντισημιτισμού, επιπλέον δομικό υλικό για πογκρόμ.
Ακόμη, λοιπόν, κι αν μία στο τόσο η τάδε ή η δείνα αποκάλυψη της τάδε ή της δείνα κρατικής συνωμοσίας είναι σωστή, ποτέ οι αποκαλύψεις δεν θα προλάβουν όλες τις συνωμοσίες. Και που και που αναγκαστικά η τάδε ή η δείνα δήθεν αποκάλυψη μιας συνωμοσίας δεν θα αποτελεί παρά μια συνωμοσιολογία επιπλέον. Όπως έχει γίνει και στο παρελθόν. Και για λόγους επαναστατικούς, ελευθεριακούς, ουτοπικούς. Και με θύματα και πάλι τις εκάστοτε μειονότητες, πολύ συχνά φυσικά τους Εβραίους. Τα εθνικά κράτη είναι τα ικανότερα σε αυτό το παιχνίδι γιατί έχουν και τα καλύτερα μέσα προς πραγμάτωση αυτού του παιχνιδιού. Το έθνος ούτως ή άλλως είναι μια φαντασιακή επινόηση, αποτελεί μια κατασκευή που λειτουργεί με όρους τελεολογίας και μεσσιανισμού (βλέπε «εθνική ολοκλήρωση» και άλλα τέτοια σχήματα), οι κάθε είδους παρατρεχάμενοι του εθνικού κράτους, όπως και στην ελληνική περίπτωση «της κρίσης» (βλέπε Ευ. Βενιζέλο και τα εβραϊκά ονόματα που είδε στη «λίστα λαγκάρντ») παίζουν τα κόλπα της συνωμοσίας στα δάχτυλα τους. Το ίδιο το έθνος λοιπόν – κι η ελλάδα λοιπόν – οι εθνικές αφηγήσεις, τα έπη, οι ήρωες, οι ιστορίες χωρίς κενά και ρήγματα, οι ομογενοποιήσεις και οι γενικεύσεις, οι μύθοι και οι φίλοι και οι εχθροί, όλα ποτίζονται από αυτό το ίδιο, το ταυτοτικό μοντέλο σκέψης, απέναντι στο οποίο κάθε αντιφασίστας και κάθε αντιφασίστρια είναι καχύποπτοι και εχθρικοί. Αυτό μας φτάνει.
Δεν χρειαζόμαστε λοιπόν, λέω, την επιστολή του Γιωτόπουλου για να είμαστε καχύποπτοι/ες απέναντι στον Χριστόδουλο Ξηρό. Δεν χρειάζεται παρά να αποθηκεύσουμε κάπου στο μυαλό μας (και να ασκούμε τη μνήμη μας για) τα γεγονότα και τις δηλώσεις γύρω απ’ αυτά: καινούργιες φυλακές υψίστης ασφαλείας, κομμένες άδειες για τους φυλακισμένους «αυτής της κατηγορίας», καρφώματα και μη καρφώματα στη δίκη της 17Ν κτλ. Αρκεί ο εθνολαϊκός λόγος του Χριστόδουλου Ξηρού, αρκεί το πορτρέτο του σφαγέα μουσουλμάνων και εβραίων της τριπολιτσάς Κολοκοτρώνη και των άλλων … ‘παλικαριών’ του ’21, αρκούν οι πατριωτικές αντι-ιμπεριαλιστικές φανφάρες περί δήθεν «κατοχής» της χώρας, αρκεί ο άτυπος ανταγωνισμός που έστησε με την χρυσή αυγή για το ποιος θα σώσει πρώτος τον ελληνικό λαό. Γνωρίζουμε καλά, εξάλλου, τα σχήματα αυτά της αριστερής γενιάς της μεταπολίτευσης. Είναι η γενιά των γονιών μας. Η γενιά που ενέδωσε, σκέφτηκε, επηρεάστηκε, επικαλέστηκε εθνικούς ήρωες κτλ από το αφήγημα το μεταπολίτευσης, που δεν είναι άλλο βέβαια από το αφήγημα της «εθνικής συμφιλίωσης». Και με γνώμονα τα παραπάνω γίναμε αυτοί που οι γονείς μας έλεγαν να μην κάνουμε παρέα (στα λόγια και στις πράξεις).
Stepanyan TSP, 23.01.2014
(4 αναρτήσεις με αφορμή αυτή την εβδομάδα μνήμης για τη Shoah)