ελληνική μνήμη για τη Shoah: ένα σύντομο ανέκδοτο IV ελληνική μνήμη για τη Shoah: ένα σύντομο ανέκδοτο IV

Πως και τι μπορεί να μάθει κανείς από το Ολοκαύτωμα των Εβραίων; Σίγουρα οι εκδηλώσεις μνήμης είναι ο πλέον συχνός τρόπος, έστω και για λόγους επιτελεστικότητας της μνήμης. Αλλά αν θέλουμε να πούμε ότι μια κοινωνία μαθαίνει ουσιαστικά το μάθημα του Ολοκαυτώματος, αυτό πιστεύω ότι μπορεί να φανεί έμπρακτα μόνο όταν η εκάστοτε κοινωνία ενσωματώνει σε βασικές λειτουργίες, ανάγκες και πιστεύω αυτό το «μάθημα».

Μπορώ να σκεφτώ τρεις τουλάχιστον τρόπους με βάση τους οποίους μια κοινωνία* μπορεί να δείξει ότι έχει μάθει** από το Ολοκαύτωμα, αναλαμβάνοντας υπεύθυνα να μην το επαναλάβει ή να μην αφήσει να επαναληφθεί. Οι τρεις αυτοί τρόποι που μπορώ να σκεφτώ με αφετηρία την μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος, έχουν να κάνουν με τους δράστες, τα θύματα και την διαδικασία εξόντωσης καθεαυτή.

Ο πρώτος προφανής τρόπος είναι, αφενός, να προστατευτεί το θύμα από παρόμοια μελλοντική καταστροφή. Επειδή εδώ η παρελθούσα καταστροφή αντιστοιχεί σε εξόντωση, ο τρόπος θα πρέπει να αφορά στην προστασία των επιζώντων της καταστροφής, εξασφαλίζοντας τους ένα ασφαλές περιβάλλον. Μπορούμε να πούμε, όμως, με ασφάλεια ότι η μεταπολεμική και η μεταπολιτευτική ελλάδα δεν έχει προστατεύσει τους επιζώντες Εβραίους της σε δεκάδες κρίσιμες περιπτώσεις: στην περίπτωση του Ζόμαρ, στις περιπτώσεις των μη καταδικασμένων στρατιωτικών και χρυσαυγιτών και μη συλληφθέντων δραστών κατά το κάψιμο των συναγωγών των Χανίων και της Κέρκυρας, στην περίπτωση της μη σύλληψης όσων σύλησαν το μνημείο του Ολοκαυτώματος της Ρόδου, στην περίπτωση της αθώωσης του νεοναζί συγγραφέα Κ. Πλεύρη που γράφει πως μπορεί το Άουσβιτς να μας φανεί χρήσιμο ξανά, κι όλα αυτά είναι μόνον λίγα.

Ο δεύτερος τρόπος για να αποδείξει μια κοινωνία πως έχει μάθει από το Ολοκαύτωμα είναι να ξεκαθαρίσει παντοτινά, υπό μορφή καταδίκης βέβαια, την σχέση της με τους δράστες του εγκλήματος, εν προκειμένω τους ναζί. Εδώ βέβαια δεν μιλάμε για γερμανούς ναζί, αν και το ελληνικό κράτος έχει καταφέρει να δώσει ασυλία ακόμα και σε αυτούς. Αλλά κυρίως μιλάμε για τους ιδεολογικούς απογόνους των ναζί, τους σημερινούς έλληνες νεοναζί. Και με ασφάλεια μπορούμε να πούμε για άλλη μια φορά πως αυτό όχι μόνον δεν έχει γίνει στην ελλάδα, αλλά μάλιστα το ελληνικό κράτος παίζει και μπόλικα παιχνίδια μαζί τους, είτε βάζοντας τους να κάνουν την “βρωμοδουλειά” χτυπώντας μετανάστες, είτε εργαλειοποιώντας τους ως αντίπαλο δέος στην αριστερά, είτε ενεργοποιώντας τους ως «χουντικό μπαμπούλα», είτε ακόμη και προσφέροντάς τους πολύπλευρη ασυλία – ακόμα και τώρα ναι! που 15 απ’ αυτούς είναι στις φυλακές – δείχνοντας πως αδιαφορεί ή σιγοντάρει για την ιδεολογική τους και πρακτική δουλειά.

Ο τρίτος τρόπος έχει να κάνει με το σημείο που κανείς σκέφτεται ελαφρώς πάνω στον χαρακτήρα της εξόντωσης. Δεν μιλάω για βαθείς στοχασμούς. Ή για βύθισμα στην φαντασία για να κατανοήσουμε λίγα μόνον από το σύμπαν αυτού που λέγεται «στρατόπεδα συγκέντρωσης». Μιλάω για λίγη σκέψη γύρω από τις μορφές εξόντωσης και για ακόμα λίγη σκέψη γύρω από την ανθρώπινη κληρονομιά που εμπλούτισε το Ολοκαύτωμα. «Απαγορεύω τη δολοφονία του άλλου απλά επειδή έχει διαφορετικό χρώμα δέρματος», «Απαγορεύω τα βασανιστήρια» κι άλλες τέτοιες αποφάνσεις είναι λίγες μόνον από αυτές που θα έπρεπε να είναι κλισέ πια, βασικά είναι κλισέ στην τυπική νομοθεσία κάθε κράτους, αλλά όλοι/ες γνωρίζουμε πως συνεχίζουν να αποτελούν πρακτικές σε άνθιση στις μεταπολεμικές κοινωνίες και με τους έλληνες και το κράτος τους να πρωτοστατούν. Μας το είπανε οι επιζώντες μετανάστες και πρόσφυγες από τον δολοφονικό πνιγμό των λιμενικών στο Φαρμακονήσι. Μας το είπανε οι διάφορες καταδίκες της χώρας, πάντα από ευρωπαϊκά δικαστήρια, γιατί τα ελληνικά είναι μάλλον τυφλά, γύρω από βασανισμούς μεταναστών (όπως π.χ. εκείνον όπου ένας μετανάστης στην Κρήτη βιάστηκε με γκλοπ αστυνομικού ή όπως π.χ. εκείνος όπου ένας Αιγύπτιος στη Σαλαμίνα αλυσοδέθηκε καταχτυπημένος σε ένα δέντρο με τους βασανιστές του βέβαια να απολαμβάνουν μια ιδιότυπη ασυλία εκτός φυλακών, ενώ το ίδιο το θύμα απειλήθηκε να απελαθεί, αν δεν απελάθηκε κιόλας ήδη.) Μας το είπανε τα στρατόπεδα κράτησης μεταναστών, διάσπαρτα σε όλη τη χώρα για 10.000 μετανάστες, από τα οποία πλουτίζανε τόσο οι έλληνες εργοδότες τους όσο και οι σημερινές τοπικές κοινωνίες που φιλοξενούν αυτά τα στρατόπεδα στις περιοχές τους.

Για όλους τους παραπάνω λόγους εγώ δεν θα στεκόμουν στους αντισημίτες Καμπανέλη ([1]), Θοδωράκη ([2]) και τον ρατσιστή Δένδια που θα τιμηθούν οι πρώτοι με το τραγούδι τους ο δεύτερος με την ομιλία του στην ημέρα μνήμης για το Ολοκαύτωμα στην Αθήνα το 2014. Εξάλλου, για την σημερινή αλλά και για κάθε συγκυρία, οι εκδηλώσεις των επιζώντων δεν θα μπορούν να δέχονται κριτική από τους απογόνους των θυτών. Γιατί, όπως είδαμε και παραπάνω, ακόμα κι αν υπάρχει δισταγμός εναντίωσης ή φόβος των κοινοτήτων απέναντι στην ελληνική αντισημιτική κληρονομιά, τους έλληνες χριστιανούς και το κράτος τους, για όλα αυτά πρέπει να ψέξουμε τους τελευταίους και όχι τους έλληνες Εβραίους. Ας μην οικτίρουν, λοιπόν, οι ελληνοχριστιανοί αυτή την εκδήλωσης μνήμης σήμερα, γιατί αυτή είναι μονάχα ένα μικρό αποτύπωμα μιας τεράστιας 70χρονης προσπάθειας σφυρηλατημένης από τις σιωπές και τις συναινέσεις των παππούδων τους, των γονιών τους και των ίδιων. Σε εμάς, από την άλλη, στέκεται το βάρος της ανάδειξης και της επικαιροποίησης του κομματιού της μη βολικής αυτής μνήμης της Shoah για το ελληνικό κράτος και τους υπηκόους του.

StepanyanTSP, 26.01.2014.

(4 αναρτήσεις με αφορμή αυτή την εβδομάδα μνήμης για τη Shoah)

* Η φράση «μια κοινωνία» έχει μεθοδολογικά προβλήματα, αν δεν με πιστεύετε ρωτήστε και κάποιον ποστ-μόντερν φίλο σας, γιατί αυτό που λέμε ‘η κοινωνία’ ‘δεν είναι ενιαίο’, ‘είναι κατασκευή’ –μπλα-μπλα. Αλλά αξίζει, ισχυρίζομαι, στις κοινωνίες που θέλουν να δείχνουν και όντως περιφρουρούν έμπρακτα την ομοιογένεια τους, ειδικά ενόψει εσωτερικών (βλ.Εβραίους, Ρομά, Αλβανούς κλπ) και εξωτερικών εχθρών (βλ. Τούρκους, Μακεδόνες κλπ), όπως δηλαδη αυτο-παρουσιάζεται ο ελληνικός βόθρος, π.χ. σε πλατείες συντάγματος κι εκλογές, η χρήση της φράσης αυτής παραμένει … «νόμιμη και ηθική».

** Η φράση «μια κοινωνία να μάθει από το Ολοκαύτωμα», πέραν της παιδικού επιπέδου απλοϊκότητας της, βγάζει έναν κυνισμό, ελπίζω να το πιάσατε. Κανένας εγκληματίας δεν μαθαίνει από τα εγκλήματα του, εξάλλου. Το περισσότερο που μπορεί να κάνει είναι συνήθως να τα βελτιώσει στην λεπτομέρεια τους για να μην τον πιάσουν «τόσο εύκολα» την επόμενη φορά. Βέβαια, σε αντίθεση με τα μικρά ατομικά εγκλήματα που όλα λίγο-πολύ διώκονται σε παγκόσμιο επίπεδο, μιλώντας για τα εγκλήματα που αφορούν εξόντωση πληθυσμών, υπάρχουν κάποιες διαφοροποιήσεις. Η ελλάδα, ας πούμε, άμα λάχει, τα κάνει και εθνικό της ύμνο…