Έχει ειπωθεί, αλλού, σωστά, από τον Φίλιππα Κυρίτση, ότι η ενασχόληση με τον εθνικισμό της χώρας “μας” είναι ο πραγματικός αντιεθνικισμός, η ενασχόληση με τους εθνικισμούς άλλων χωρών είναι απλώς ‘εξωτερική πολιτική’. Μέσα σε ένα πλαίσιο αντιεθνικιστικής και ανθελληνικής κριτικής, αυτή η φράση ήταν μέχρι τώρα και συνεχίζει να είναι μοτίβο-οδηγός.
Από την άλλη, πολύ συχνά μπορεί να μας έχει προκύψει το ερώτημα πως αναγιγνώσκει και τοποθετείται κάποιος/κάποια με αντιεθνικιστική πολιτική σκέψη και δράση, απέναντι σε συγκρούσεις και ανταγωνισμούς, κρατικούς ή μη, σαν κι αυτήν της συρίας, για παράδειγμα, όπου το κοντέρ από τον Μάρτιο του 2011 μετράει ήδη πάνω από 50.000 νεκρούς? Είναι η στάση αδιαφορίας μια στάση ενδεδειγμένη, ή η στάση “δεν ασχολούμαι (μιας και αυτά είναι θέματα εξωτερικής πολιτικής)” ή, ακόμη-ακόμη, η φιλειρηνιστική-ανθρωπιστική στάση προτιμότερη? Ή, τέλος πάντων, υπάρχει πράγματι μια οπτική η οποία μπορεί να απορρέει από μια αντιεθνικιστική-ανθελληνική τοποθέτηση?
ΑΠΟΨΕΙΣ
Πολιτικοποιούμενη καμιά στον ελληνικό αναρχικό και ελληνικό αριστερό χώρο (ελάν/ελάρ), θα είχε συγκεκριμένους τρόπους να προσεγγίσει τον σημερινό εμφύλιο στη συρία:
1) Προφανώς η πλειοψηφία της αριστεράς αλλά και το μεγαλύτερο ίσως κομμάτι της αναρχίας, βάζει μπροστά τις παλιές καλές αντι-ιμπεριαλιστικές αναλύσεις, βάσει των οποίων ο ηγεμονικός ιμπεριαλισμός του πλανήτη, ο αμερικάνικος δηλαδή (μαζί με τους φίλους του: ισραήλ και αγγλία πρώτα και δευτερευόντως αυστραλία και καναδάς) πρέπει να ηττηθεί με οποιοδήποτε κόστος. Το “με οποιοδήποτε κόστος” σημαίνει πρακτικά στη λογική του αντι-ιμπεριαλισμού ότι “στηρίζουμε τους εχθρούς του ιμπεριαλισμού”, οι οποίοι εχθροί στον σημερινό – κρατικά οργανωμένο – κόσμο, είναι συνήθως άλλα κράτη, ιμπεριαλιστικά επίσης, απλώς προς το παρόν και για συγκυριακούς λόγους δεν έχουν πάρει την ηγεμονία στην αιώνια κούρσα των εθνο-κρατικών και διακρατικών ανταγωνισμών.
Δυο-τρεις δεκαετίες πριν που τα σοσιαλιστικά αντάρτικα ανά τόπους και κάποιοι εθνοαπελευθερωτικοί ή αυτονομίστικοι στρατοί ήταν ακόμη ενεργοί σε πλατιά κλίμακα (αρκετά από τα οποία ζούσαν με κρατική χρηματοδότηση συνήθως από την Ε.Σ.Σ.Δ. αλλά όχι μόνον), η ταύτιση με την “αντι-ιμπεριαλιστική αντίσταση” στη χώρα όπου διεξαγόταν ο πόλεμος, ο εμφύλιος, η εξωτερική επέμβαση κτλ, ήταν πιο εύλογη και αυτονόητη για την αριστερά.
Όπως έχουμε δει σε προηγούμενο σημείωμα, περί αντισημιτισμού, στην καλυτερότερη των περιπτώσεων ο αναρχικός χώρος στην ελλάδα, θα κρατούσε μια διστακτική στάση ως προς τη στήριξη των εθνικοαπελευθερωτικών αντάρτικων ή αντάρτικων που το μόνο που ζητούσαν ήταν … κράτος (π.χ. Παλαιστίνη, ΙΡΑ, Βάσκοι κλπ) – και συνεπώς θα έβαζαν (κάποιοι αναρχικοί) υψηλότερα στάνταρ στον αντι-ιμπεριαλισμό τους. Μετά την κατάρρευση της Ε.Σ.Σ.Δ., τα πράγματα περιπλέχθηκαν λίγο τόσο από την άποψη της εναλλακτικής πρότασης που έφερε ο σοβιετόφιλος αριστερός αντι-ιμπεριαλισμός παγκόσμια όσο και από την άποψη των κριτηρίων στήριξης ενός αντάρτικου στρατού ή πλέον και … αντάρτικου κράτους. Ένα από τα πιο γελοία παράδοξα που προέκυψαν το 2006-2007 στην ελλάδα της αντι-ιμπ αριστεράς ήταν να αποσιωπηθεί πλήρως μια σειρά μαζικών και δυναμικών αντι-δικτατορικών στην ουσία τους – μα και αντιπυρηνικών! – διαδηλώσεων στην Τεχεράνη και άλλες ιρανικές πόλεις, εξυπηρετώντας έτσι (με αυτή την αποσιώπηση) έμμεσα ή άμεσα το ιρανικό καθεστώς Αχμαντινετζάντ.
Επειδή η διεύθυνση της σελίδας αυτής (sic) έχει πολιτικοποιηθεί μέσα στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90, υπάρχει η μνήμη του πως ξεσκιζόταν η τότε ελληνική αριστερά να αναφέρει κάθε μικρο-διαδήλωση στη μέση ανατολή και τη λατινική αμερική κυρίως. Ε, το Ιράν που λέτε ήταν πάντα μέσα σε αυτό τον δόλιο χάρτη του αντι-ιμπεριαλιστικού newsreel των 90ς. Μα διαδήλωση γινόταν, μα κολλούσε τη μύξα του ο ιρανός προλετάριος στο ασανσέρ της πολυεθνικής της οποίας σκούπιζε τα τζάμια, όλο και το μαθαίναμε κάπως στην αθήνα και τη σαλονίκη. Συχνά διαδηλώναμε σε αλληλεγγύη κιόλας. Στα 2006-2007, όμως, ή ακόμη-ακόμη και το 2009, με την μίνι ιρανική εξέγερση του Ιουνίου, άκρα του τάφου σιωπή. Μούγγα. Γιατί;
Αφενός γιατί α) το Ιράν πια, με τον μουρλό με τα πυρηνικά στο τιμόνι, είναι εχθρός των ΗΠΑ και του μισητού Ισραήλ και εφόσον ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου, ο Αχμαντινετζάντ υπό το αντι-ιμπ φως μπορεί να φαίνεται και λίγο Τσε Γκεβάρα. Κι όχι μόνον αυτό: εφόσον οι διαδηλωτές κινήθηκαν εναντίον του αντιαμερικανού Αχμαντινετζάντ, μήπως τελικά κι αυτοί οι άτιμοι διαδηλωτές ήταν τίποτε αμερικανοί πράκτορες;;; Ε;;; Καλά τα ‘λεγε συνεπώς ο πνευματικός ηγέτος Καμένει; β) αυτό το δύσμοιρο (μετέπειτα) κίνημα που φτιάχτηκε ενάντια στο καθεστώς στο Ιράν – και κερνούσε επί μήνες συλλογική αντιβία στο πάνοπλο, στρατοαστυνομικό ιρανικό κράτος – ήταν, όπως είπαμε, και αντιπυρηνικό, δηλαδή παραδεχόταν άμεσα ή έμμεσα ότι τα πυρηνικά όπλα αλλά και η πυρηνική ενέργεια στο Ιράν μόνο μπελάδες θα τους φέρει. Αυτό, όμως, πάει ενάντια στην γραμμή του αντιιμπεριαλισμού της ελάρ/ελάν γιατί αφενός αυτοί, οι έλληνες δηλαδή, θέλουν τον μουρλό να έχει πυρηνικά ενάντια στις ΗΠΑ και το Ισραήλ, αφετέρου ποσώς τους ενδιαφέρει τι κακό θα κάνει η πυρηνική ενέργεια στο Ιράν (αφού δεν μένουν εκεί εξάλλου). Τρίτο και καλύτερο, η ελάρ/ελάν – σε αντίθεση με τους Ιρανούς διαδηλωτές – δεν παραδέχεται καν πως το Ιράν θα φτιάξει την πυρηνική βόμβα. Ιρανοί διαδηλωτές; Και που ξέρουν αυτοί;
Ε κάπως έτσι, με κάτι τέτοιες λογικές, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ πάντα, προέκυψαν οι μαγικές μεταμορφώσεις της Χαμάς και άλλων παρακλαδιών της Αδερφότητας των Μουσουλμάνων σε … επαναστατικούς στρατούς (αρκεί να πρόσφεραν λίγο εβραϊκό αίμα στην ποδιά της ευρωπαϊκής αριστεράς). Και άλλα πολλά χαζά και απίστευτα. Έτσι νομιμοποιήθηκε κάθε όπλο και μέσο εξάλλου στην δημοκρατική και κομμουνιστική πολλές φορές συνείδηση αυτής της αριστεράς, π.χ. οι ανατινάξεις δολοφόνων (βομβιστές αυτοκτονίας δεν τους λέμε, γιατί χεστήκαμε για το ότι αυτοκτονούν… Βλέπε: αυτοκτόνα ρε! τι σου ζητάνε;) μέσα σε λεωφορεία και καφετέριες του Τελ Αβίβ. Έτσι, βέβαια, ένα καλό έκανε η ελάρ/ελάν: μας έδειξε ποια πραγματικά είναι και το τι δεν θα δυσκολευόταν να κάνει η ίδια, αν ποτέ (με το κακό) έπαιρνε τα ηνία… κάποιας γειτονιάς, κάποιας περιφέρειας, γιατί όχι, του κράτους. Ας πούμε για ένα από τα τελευταία ηχηρά στα media: Τον Αύγουστο που μας πέρασε έσκασε μια βόμβα στη Βουλγαρία μέσα σε λεωφορείο όπου σκοτώθηκαν … Ισραηλινοί τουρίστες. Βόμβα τυφλή προφανώς, απλώς για να σκοτώσει εβραίους. Η ελάρ/ελάν δεν θα μπορούσε τόσο ανοιχτά να πανηγυρίσει αυτή την επίθεση αν και έμμεσα έχει στηρίξει τέτοιες επιθέσεις, στηρίζοντας βασικά το αντάρτικο που τις διεξάγει (Χεζμπολάχ) με κρατική βοήθεια (Ιράν κυρίως αλλά και Συρία). Το ότι ο συγκεκριμένος ανταρτικο-κρατικός συνδυασμός, μάλιστα, έχει παρέμβει με ακραίο ιμπεριαλιστικό τρόπο στον Λίβανο λούζοντας στο αίμα χιλιάδες αντιπάλους του ή το ότι ο συγκεκριμένος συνδυασμός δυνάμεων είναι προφανές – και από απλή ανάγνωση εφημερίδων – ότι απολαμβάνει ισχυρή διακρατική υποστήριξη επιπλέον (Κίνα, Ρωσία), δεν φαίνεται να απασχολεί και πολλούς στην ελάρ/ελάν. Αρκεί να φύγουν οι κακοί Ισραηλινοί, οι κακοί Αμερικανοί από τις θέσεις που έχουν στην ηγεμονική τους συμμαχία… Και να έρθουν ποιοι; Και να γίνει τι μετά; Και πως να φύγουν αυτοί που είναι να φύγουν; Και τι ακριβώς θα κερδίσουμε εμείς ως αντιφασίστες στην ελλάδα; Ερωτήματα που αν δεν τεθούν από εμάς, πρέπει να φανταστούμε ότι σίγουρα δεν θα τεθούν από αυτούς που χαράσσουν στην ελλάδα αυτές τις αντι-ιμπ στρατηγικές. Η επίθεση στο λεωφορείο με τους Ισραηλινούς τουρίστες στη Βουλγαρία έγινε δύο-τρεις ημέρες μετά από μια σημαντική κίνηση στον συριακό εμφύλιο: την ανατίναξη σχεδόν ολόκληρου του επιτελείου ασφάλειας και άμυνας του βασιλιά Ασάντ της Συρίας – ένα χτύπημα που καταφέρθηκε μάλιστα εντός έδρας, στο κτίριο του υπουργείου άμυνας. Το περίεργο δεν ήταν βέβαια ότι βρέθηκε άνθρωπος να μεταφέρει τη βόμβα εκεί μέσα και να ανατιναχτεί δυστυχώς κι αυτός μαζί της, αλλά ότι οι άνθρωποι που τον έστειλαν εκεί, είχαν καλή γνώση για τις κινήσεις του συριακού μηχανισμού στην προκειμένη (π.χ. η πληροφορία εν μέσω εμφυλίου πολέμου για το που, από ποιους και τι ώρα θα γίνει το συμβούλιο ασφαλείας για την στρατο-αστυνομική αναδιοργάνωση των καθεστωτικών δυνάμεων της συρίας). Μια τέτοια ενέργεια – εφόσον πετύχαινε, και πέτυχε – ήταν προφανές ότι θα έσπειρε τον πανικό στο στρατόπεδο του αντιπάλου Ασάντ. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που κατηγόρησαν και στα media για παροχή πληροφοριών στους σύριους επαναστάτες, τον γνωστό κακούργο σε τέτοιες υποθέσεις: το Ισραήλ. Η ελάρ/ελάν δεν πανηγύρισε το σημαντικό χτύπημα στο συριακό καθεστώς που προανήγγειλε την αργή ή γρήγορη κατάρρευση του Ασάντ. Πιστή στο κράτος της, θα ‘λεγαν κακές γλώσσες, μα βασικά πιστή αντι-ιμπεριαλίστρια, δεν μπορούσε παρά να δει στον βασιλιά Ασάντ, το πρόσωπο ακόμη ενός Τσε Γκεβάρα… Κι ας έσφαζε και καταπίεζε Κούρδους επί χρόνια, κι ας σκότωνε πρωθυπουργούς στον Λίβανο, κι ας καθιέρωνε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Κι ας ήταν οι νεκροί Σύροι υπερ-δεκαπλάσιοι από τους νεκρούς άλλων μεριών του πλανήτη, για τις οποίες υπήρχε περισσότερο ενδιαφέρον και έμπρακτη συμπαράσταση από πλευράς ελάρ/ελάν. Ο Ασάντ είναι ενάντια στις ΗΠΑ και το Ισραήλ: αυτό μετράει πάνω απ’ όλα. Άργησε πολύ να γίνει διαδήλωση στην Αθήνα με έλληνες αριστερούς ενάντια στον Ασάντ – κι αφού πρώτα οι δημοκράτες σύριοι πολιτικοί πρόσφυγες στην ελλάδα είχαν κάνει μόνοι, ολομόναχοι τις δικές τους μαζικές διαμαρτυρίες (Αθήνα και Χανιά, ίσως και αλλού).
Έχοντας ζήσει κανείς λίγο αντι-ιμπεριαλισμό στο πετσί του, καταλαβαίνει γρήγορα πως ο αντι-ιμπεριαλισμός είναι σήμερα ξεκάθαρα ακόμη μια μορφή εθνικισμού, μπολιασμένη με αντιαμερικάνικες και αντισημιτικές ιδέες. Όλα αυτά θα τα πούμε αναλυτικότερα σε άλλο σημείωμα αλλά αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι οι θέσεις της ελλληνικής αριστεράς ιδιαίτερα (αλλά και των αναρχικών στο μέτρο που δεν διαφοροποιούνται παρά επί μέρους) ακολουθούν κατά πόδας τις επιταγές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Από τους πηχιαίους τίτλους το πιάνει κανείς αυτό: μέεεεεγα θέμα η Κύπρος – αναγνωρίζουμε το παλαιστινιακό κράτος! – δεν ξέρουμε καν κατά που πέφτει το Κόσοβο (όποιος νομίζει ότι τώρα αυτές οι θέσεις τυχαία συμπίπτουν με αυτές του ελληνικού κράτους, ας το ξανασκεφτεί).
Αλλά καταλαβαίνει, επίσης, καμιά, στα γρήγορα, ότι η αντι-ιμπ στάση με αφορμή τη Συρία ανέδειξε για άλλη μια φορά τη σαπίλα μιας αριστεράς που είναι έτοιμη να συμμαχήσει με τους χειρότερους – και χωρίς κανένα ενδιαφέρον για το πως την περνάνε οι μειονότητες αυτών των “καλών” κατά τα άλλα κρατών – προκειμένου να χτυπήσει τον έναν και μοναδικό (στο μυαλό της και μόνον εκεί γιατί εμείς μετράμε περισσότερους!!!) ιμπεριαλισμό. Δεν θέλω να γράψω εδώ για μια συνολική κριτική στον αντι-ιμπεριαλισμό, οπότε θα σταματήσουμε κάπου εδώ.
Προφανώς, τα παραπάνω επιδέχονται πλούσιας κριτικής από την άποψη ότι δεν παρουσιάζονται εδώ ούτε ολοκληρωμένα αλλά ίσως ούτε και λεπτομερώς. Οι φράξιες, δε, του αντι-ιμπεριαλισμού και σε αυτή την υπέροχη χώρα που ζούμε είναι μπόλικες και οι διαφοροποιήσεις τους ίσως θα άξιζαν μιας πιο ειδικής προσοχής σε κάτι αναλυτικότερο, αλλά εδώ θα αρκεστούμε στα υπάρχοντα, καταθέτοντας κι ένα τελευταίο σχόλιο.
Το πιο ενδιαφέρον παράδειγμα διαφοροποίησης στην αντι-ιμπεριαλιστική αριστερά – όχι από την μαζικότητα υποστήριξης αυτής της άποψης όσο από την πλευρά της αποδόμησης της αντι-ιμπεριαλιστικής σκέψης – είναι η ύπαρξη βέβαια της (σταλινο)μαοϊκής ΟΑΚΚΕ η οποία υιοθετεί έναν αντι-ιμπεριαλισμό ενάντια στον (δεύτερο, ας πούμε) ηγεμονικό ιμπεριαλισμό του πλανήτη, τον ρωσο-κινέζικο που … τυγχάνει να είναι και ο πρώην σοβιετικός. Η ΟΑΚΚΕ είναι μια ξεκάθαρα αντι-ιμπεριαλιστική οργάνωση η οποία όμως στον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο μεγάλων ιμπεριαλισμών του πλανήτη – και σε αντίθεση με όλες τις υπόλοιπες ελλαδικές οργανώσεις – παίρνει το μέρος του ηγεμονικού ιμπεριαλισμού (αυτό την θέτει από όλους τους υπόλοιπους στο στάτους του “τρελού”, ενώ φυσικά οι απόψεις των υπολοίπων για μένα δεν είναι λιγότερο “τρελές”), βάζοντας στο στόχαστρο τον δεύτερο σε ιεραρχία ιμπεριαλισμό – ο οποίος, όμως, δεύτερος δεν είναι δεύτερος σε όλες τις μεριές του πλανήτη φυσικά, σε οικονομικό, εγκληματικό, στρατιωτικό-εξοπλιστικό επίπεδο, αλλιώς δεν θα ήταν και ιμπεριαλισμός (έτσι δεν ειναι;). Η ΟΑΚΚΕ δικαιολογεί την επιλογή της αυτή σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας του πολιτικού χαρακτήρα του ρωσοκινέζικου άξονα ο οποίος κρίνεται πολύ περισσότερο εθνικιστικός, “καπιταλιστικά βάρβαρος” και εν γένει μακριά από το κομμουνιστικό όραμα, σε αντίθεση με τον αγγλοσαξονικό, αμερικάνικο κλπ. Επιπλέον, ο ρωσοκινέζικος άξονας είναι το αποκύημα της περεστρόϊκα και της εκ των ένδον πτώσης του σοβιετικού μπλοκ – άρα είναι και ένας “προδότικος” άξονας, από μια άποψη. Με αυτή την τελευταία έννοια, επειδή ακριβώς η ΟΑΚΚΕ βάζει και το κριτήριο του “πολιτικού χαρακτήρα” του ιμπεριαλισμού στο δικό της πολιτικό σκεπτικό, μου φαίνεται πως στέκεται κάπου ανάμεσα στους καθαρούς αντι-ιμπεριαλιστές και την δεύτερη τάση των πολιτικοποιημένων που ασχολούνται πολιτικά με διακρατικούς ανταγωνισμούς και δεν είναι άλλοι από τους φιλελεύθερους / δημοκράτες / κομμουνιστές που δίνουν ξεκάθαρα προτεραιότητα στον πολιτικό χαρακτήρα που παίρνει ή, μάλλον, (φαντασιώνονται ότι παίρνει ο εκάστοτε διακρατικός ανταγωνισμός.
2) Μια πιο φιλελεύθερη, λοιπόν, αρκετά μειοψηφική ακόμα όμως, άποψη σε ένα μέρος των επαναστατικών χώρων είναι αυτή που παίρνει θέση με βάση τον πολιτικό χαρακτήρα της επίδικης κάθε φορά χώρας-κράτους. Σύμφωνα με την άποψη αυτή κάθε δικτατορία είναι καταδικαστέα, κάθε ολοκληρωτισμός. Π.χ. στο παράδειγμα της συρίας, ο Ασάντ είναι βασιλιάς που κυβερνάει για δεκαετίες, γιος ενός βασιλιά Ασάντ που επίσης κυβέρνησε για δεκαετίες: αυτό από μόνο του είναι ένας λόγος για να πέσει ο Ασάντ. Εφόσον μάλιστα βρέθηκαν και κάποια ριζοσπαστικά στοιχεία να τον “ρίξουν”, ακόμη καλύτερα. Στην περίπτωση, όμως, που οι ισλαμιστές πάρουν το “πάνω χέρι” της αντίστασης στον Ασάντ, θα τηρηθεί σιγή ιχθύος. Ο Αχμαντινετζάντ, αντίστοιχα, είναι φασίστας, η Χαμάς ολοκληρωτική, ο Νασράλα τουλάχιστον σεϊχης: τέτοια πράγματα σε κινήματα που θέλουν να φτιάξουν αμεσοδημοκρατίες ή κομμουνισμούς δεν αρέσουν (και καλώς). Ο πολιτικός χαρακτήρας των εκάστοτε καθεστώτων κρίνεται και από τη σκοπιά της κριτικής που θα ασκούσαν οι πάλαι ποτέ διεθνιστές κομμουνιστές του ριζοσπαστικού διεθνισμού της Δεύτερης Διεθνούς [και οι οποίοι δεν ταυτίζονταν με τις λενινιστικές τακτικές (ανίερων) συμμαχιών με τους “εχθρούς του εχθρού” μας]. Έτσι, μια πιο συνεπής διεθνιστική άποψη, εξίσου αντικαπιταλιστική και αντικρατική (με την anti-imp), δεν θα δυσκολευόταν να δει πίσω από την πρόσφατη βόμβα εναντίον των Ισραηλινών τουριστών στο Μπουργκάς της Βουλγαρίας, τόσο μια αντισημιτική τυφλή επίθεση όσο και έναν διακρατικό ανταγωνισμό σε εξέλιξη. Σίγουρα δεν θα έβλεπε “επανάσταση” (ελπίζω τουλάχιστον). Με βάση την άποψη αυτήν, λοιπόν, το πεδίο ενδιαφέροντος, το αποφασιστικό κριτήριο για την α’ ή β’ θέση σε έναν διακρατικό ανταγωνισμό δεν είναι η παρακολούθηση των κινήσεων του ηγεμονικού ιμπεριαλισμού (ή των οποιωνδήποτε αντιστάσεων σε αυτόν), αλλά ο πολιτικός χαρακτήρας του ανταγωνισμού. Η άποψη αυτή είναι μια wanna-be οικουμενική ανάλυση-άποψη, όμως, σαν και την αντι-ιμπεριαλιστική, μιας και χωρίζει τον κόσμο με βάση την (υπάρχουσα ευρω-αμερικάνικη, κατά προτίμηση) πολιτική τοποθέτηση. Ο κόσμος χωρίζεται σε κομμουνιστές και μη, ή σε άλλες (καστοριαδικές) περιπτώσεις σε δημοκράτες και μη. Η άποψη των πάλαι ποτέ μητροπολιτικών συμβουλίων έκανε έναν αντίστοιχο διαχωρισμό, ο οποίος ούτε αυτός δεν παρουσιαζόταν φυσικά ως ιδεολογικός, μεταξύ προλετάριων και μη, προεκτείνοντας έτσι το εργαλείο της ταξικής ανάλυσης για τα εγχώρια και στα του … “εξωτερικού”. Αυτή η τελευταία, όμως, άποψη (θα μου επιτρέψετε), παλάντζαρε και στον αντι-ιμπεριαλισμό που και που, ψαρεύοντας – παρά την ξεκάθαρη κατά τα άλλα εναντίωση στο φαινόμενο – στα νερά του αντι-αμερικανισμού και του αντι-σιωνισμού, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια κι όχι τόσο στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
***
Οι παραπάνω απόψεις παραμένουν κυρίαρχες αντιδράσεις σε διακρατικούς ανταγωνισμούς. Το κυρίαρχο πρόβλημα μου, όμως, είναι τόσο η πρώτη όσο και η δεύτερη άποψη κυρίως στην μετασοβιετική εποχή πελαγοδρομούν μεταξύ real politik συμπαθειών/αντιπαθειών, οικουμενικών πολιτικών φαντασιώσεων και, βέβαια, σκέτου εθνικισμού. Το ερώτημα “τι είναι αριστερό” στην μετά την ΕΣΣΔ εποχή παίρνει ένα νέο νόημα, λοιπόν, στον νέο παγκόσμιο χάρτη, περισσότερο γιατί με την ύπαρξη της ΕΣΣΔ και του λεγόμενου “ψυχρού πολέμου”, οι πόλεμοι, οι συγκρούσεις, οι εμφύλιοι – πέραν των μερικών τους αιτιών και κατά τόπους διαφοροποιήσεων – εφάρμοζαν, εφάπτονταν ή ακουμπούσαν σε έναν κεντρικό ανταγωνισμό ο οποίος καλώς ή κακώς άγγιζε και θέματα τα οποία μας ενδιέφεραν άμεσα ή έμμεσα. Ποια ήταν αυτά τα θέματα;
Είναι, βασικά, η ζωή των λίγων, των “ξένων”, των – κατά τόπους – Άλλων στις χώρες των πλειοψηφιών. Μια βασική αντεθνική και μάλλον παραδοσιακά αριστερή οπτική βρίσκεται μέσα στην θέση που θέλω να προτείνω – τη θέση πως τα έθνη-κράτη συγκροτούνται από την ομογενοποίηση των πληθυσμών και την συνοχή τους διαμέσου του αποκλεισμού των εκάστοτε και ανά τόπους Άλλων, και άρα πως αν συνεχίζουμε να επιθυμούμε τη διάλυση των οντοτήτων αυτών, ως ομογενοποιημένων και ομογενοποιητικών μηχανισμών, πρέπει (δηλαδή, ΠΡΕΠΕΙ) να στηρίξουμε τη ζωή (το πολυπληθές και το ανεξάρτητο και το ελεύθερο) της ζωής αυτών των Άλλων.
Η άποψη αυτή έχει μια πρακτικίστικη προσέγγιση στην αρχή της, η αλήθεια είναι, δηλαδή το ότι ο κόσμος, ο πλανήτης, αυτή τη στιγμή, ή μάλλον τα τελευταία 200 χρόνια τουλάχιστον είναι οργανωμένος σε εθνικές κρατικές οντότητες. Και πως αυτό τρέχει… Είτε εμείς πούμε ότι είμαστε κομμουνιστές ή πούμε ότι είμαστε αντικρατιστές και αντιεθνικιστές εν γένει, αυτό δεν πρόκειται και, μάλλον δεν φαίνεται, να αλλάζει σύντομα / άμεσα. Σε έναν κόσμο οργανωμένης κρατικής παρέμβασης, τοποθετούμαστε με βάση το “μη χειρότερο”, αυτό είναι θα μπορούσε να πει κάποια το real politik όριο μας.
Είναι σαν την υποστήριξη του δικαιώματος ύπαρξης του Ισραήλ. Θα προτιμούσαμε ίσως ο διεθνής αντιφασιστικός αγώνας του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου να είχε κερδηθεί από αυτόνομες κομμούνες αντιφασιστών “από τα κάτω”. Ίσως. Αλλά οι “από τα κάτω” στον Β’ Π.Π. με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, επέλεξαν να γίνουν κρέας για κανόνια εθνικών στρατών. Αυτό δεν μπορεί καμιά να το παραβλέψει, να το αγνοήσει, να το πλαστογραφήσει, να το διαστρεβλώσει. Για αυτό ακριβώς, όλη η κουβέντα γύρω από το ποιος θα υπερασπιστεί, π.χ., σήμερα το εβραϊκό κράτος δεν μπορεί παρά πλέον να αποτελεί μια σπέκουλα άνευ σημασίας. Ο διεθνής αντιφασισμός, στα 1938-1945, άφησε κατά κύριο λόγο τους εβραίους της Ευρώπης στη μοίρα τους, οπότε η συζήτηση γύρω από το αν θα έπρεπε να υπάρχει Ισραήλ πρέπει (δηλαδή ΠΡΕΠΕΙ) να μείνει μονάχα ως μια ενδο-εβραϊκή συζήτηση και φυσικά για τους υπόλοιπους από εμάς να είναι ΑΥΤΟΝΟΗΤΗ. Η συζήτηση περί του εβραϊκού κράτους σε αυτή τη συζήτηση δεν είναι τυχαίο παράδειγμα, από την άλλη, μιας και το Ολοκαύτωμα και η αποφυγή κάποιου αντίστοιχου (γιατί ίδιο δεν μπορεί να υπάρξει) γεγονότος στο μέλλον είναι στη ρίζα κάθε σημερινού αντιφασισμού. Αλλιώς δεν είναι αντιφασισμός.
Πριν είπα “παραδοσιακά αριστερή” άποψη και εννοούσα το κλασικό που μαθαίνει κανείς όταν ασχολείται με τα πολιτικά, δηλαδή ότι “αριστερή σημαίνει να είσαι υπέρ του αδυνάτου”. Με αυτή την έννοια μόνον, την πιο απλή δηλαδή, αυτή η άποψη είναι αριστερή, με την έννοια ότι η γενικώς αντικρατική στάση μας συνοδεύεται από την στάση μας “δίπλα στον αδύνατο”, δηλαδή τη στήριξη των μειονοτήτων στις χώρες που ζουν (π.χ. τους κούρδους στην τουρκία, τους τούρκους στην γερμανία κ.ο.κ.).
Εντάξει, στην τελική, αυτή η λογική δεν είναι και τίποτα δύσκολο να φανταστεί κανείς/καμιά. Απλά, εκεί που ο ένας αντι-ιμπεριαλιστής βλέπει στην συρία με κακό μάτι την πτώση του αντιαμερικανού και αντισιωνιστή Ασάντ και ο άλλος αντιμπεριαλιστής βλέπει με καλό μάτι την γενικά κι αφηρημένα επέκταση της “αραβικής άνοιξης” στη συρία, αλλά και ο μαρξιστής / κομμουνιστής / ιδεολόγος δημοκράτης φαντάζεται την εξέγερση των σύριων προλετάριων απέναντι σε ένα κακό αφεντικό (Ασάντ) ή έναν ολοκληρωτικό δικτάτορα, εμείς θα έπρεπε απλά να αναρωτηθούμε ποιον θα υποστηρίζαμε συναισθηματικά, ίσως και πολιτικά, ΜΟΝΟ με το κριτήριο του με ποιο καθεστώς θα ζήσουν καλύτερα οι μειονότητες, π.χ. οι κούρδοι, της χώρας…
Φυσικά, τέτοια ερωτήματα, τέτοιες διερωτήσεις πρακτικά δεν απαντιούνται πάντα εύκολα. Το αν οι λεγόμενες ισλαμιστικές πολιτικές δυνάμεις του συριακού εμφυλίου θα φερθούν καλύτερα στα τρία εκατομμύρια κούρδων της συρίας μετεμφυλιακά είναι κάτι που μπορούμε να κρίνουμε μονάχα ευκαιριακά στην παρούσα φάση. Σημασία έχει φυσικά να βλέπει κανείς πως βλέπουν οι ίδιες οι μειονότητες μια τέτοια αλλαγή εξουσίας. Για να τελειώσω αυτό το κείμενο, έτσι, θα αναφερθώ σε δύο παραδείγματα, αυτό της Συρίας (που έχω προαναγγείλει) κι αυτό της Λιβύης – μια χώρα όπου επίσης έζησε έναν μίνι εμφύλιο και διοικούταν από έναν δικτάτορα, τον Καντάφι – απ’ όπου τα πολλά φώτα της δημοσιότητας έχουν απομακρυνθεί ήδη. Επειδή έχω ήδη θέσει σε αμφισβήτηση τα ομογενοποιητικά ιδεολογικά και φαντασιωτικά σχήματα περί γαμάτης “αραβικής άνοιξης”, τα περι “αμάν-οι-ισλαμιστές-ανεβαίνουν-στην-εξουσία-και-τι-θα-κάνουμε;”, τα περί “έρχεται-ρεύμα-δημοκρατίας”, καθώς βέβαια και τα αντιαμερικάνικα/ αντισιωνιστικά μανιφέστα, το ερώτημα με το οποίο λέω να αρχίσουμε και να τελειώσουμε τη συζήτηση γύρω από τις εξελίξεις σε αυτές τις χώρες είναι το εξής: τι σημαίνει να ‘σαι ξένος στη λιβύη και την συρία? Αυτό θα προσπαθήσω να δω με μίνι ιστορικές τζούρες για την συρία και κλεφτές ματιές για την “μετά-Καντάφι” εποχή στη λιβύη.
(το τελευταίο κομμάτι του κειμένου… το 2013)