Η ‘Μιγάδα’ είναι μια σχετικά νεαρή ομάδα, από το 2009, αλλά μέσα στα τέσσερα χρόνια ύπαρξης της έχει εκδώσει 7 τεύχη του (ομώνυμου) περιοδικού της κι άλλες δύο μπροσούρες, έχει κολλήσει καμιά 20αριά αφίσες στους δρόμους της Αθήνας, έχει διοργανώσει 4 εκδηλώσεις στην Αθήνα κι αλλού και, σύμφωνα με την ιστοσελίδα της, έχει δοκιμάσει να μοιράσει μια προκήρυξη μαζικά σε σχολεία και νοσοκομεία της Αθήνας. Ε, δεν είναι και λίγα όλα αυτά για τέσσερα χρόνια. Και πάνω απ’ όλα δεν είμαστε συνηθισμένες/οι σ’ όλα αυτά μέσα στην απουσία κάποιου μαζικού γυναικείου κινήματος.
Δίνω μια γεύση του πρόσφατου και τελευταίου «7ου τεύχους» που για μένα είναι ό,τι το καλύτερο έχουν βγάλει μέχρι σήμερα. Το ενδιαφέρον editorial του τεύχους για τις γυναίκες και την κρίση δίνει τη σειρά του σε τρία κείμενα ουσιαστικά του τεύχους που πραγματεύονται τη συνάρθρωση του ρατσισμού και της πατριαρχίας. Αυτή η έμφαση είναι προφανώς σημαντική μέσα στο πλαίσιο της ζωής των γυναικών στην σημερινή φασίζουσα ελλάδα. Αλλά, επίσης, δείχνει και προς τα που θα έπρεπε να επεκταθούν τα όρια ενός ριζοσπαστικού φεμινισμού σήμερα. Το πρώτο κείμενο, «Φύλο, Φυλή και Φασισμός», γράφτηκε με αφορμή την κρατική και μιντιακή διαχείριση της υπόθεσης της ‘μικρής μαρίας’ όπου ρατσιστικές αντιλήψεις (φυλετικοί μύθοι περί αρπαγής παιδιών από γύφτους κτλ) έκαναν παρέα με λογής-λογής σεξιστικά στερεότυπα για λευκές και μη- φυλές, μέσα στα πλαίσια μιας κρατικής διαχείρισης μειονοτικών πληθυσμών. Το δεύτερο σχετικό κείμενο είναι η μετάφραση του περιεκτικού άρθρου της γαλλίδας φεμινίστριας Christine Delphy με τίτλο «Αντισεξισμός ή Αντιρατσισμός: ένα ψευδές δίλημμα» με αφορμή την υπόθεση της μαντίλας στη Γαλλία. Ενόψει της αυξανόμενης ισλαμοφοβίας και στην ελλάδα, με αυτή τη μετάφραση και τα σχόλια της συντακτικής του ομάδας, το περιοδικό παίρνει μια σαφή αντιφασιστική και αντιρατσιστική θέση. Στο τρίτο κείμενο «FEMEN: Πρακτορείο Μοντέλων με Φιόγκο Φεμινιστικό» οι Μιγάδες μιλούν για την ιστορία και την δράση της οργάνωσης που πολύ έχει απασχολήσει τα (ισλαμοφοβικά) ευρωπαϊκά media τον τελευταίο καιρό αλλά ελάχιστη σχέση έχει με τον φεμινισμό.
Πέρα απ’ αυτά, οι Μιγάδες περιλαμβάνουν κι άλλα δύο εκτενή άρθρα γύρω από δύο ζητήματα πάνω στα οποία έχει αναπτυχθεί φεμινιστικός λόγος στο παρελθόν: την αισθητική χειρουργική («Νυστέρι, νυστεράκι μου ποια είναι η πιο ωραία απ΄όλες;») αλλά και τις βρεφοκτονίες («Μήδειες, Τέρατα ή Απελπισμένες Γυναίκες;»). Προς το τέλος του τεύχους, αξιοποιώντας το αρχείο γυναικείων εντύπων που έχουν οργανώσει, αναδημοσιεύουν ένα ακόμα επίκαιρο κείμενο της Δίνης για το ιστορικό των γυναικείων αγώνων για τη νομιμοποίηση της έκτρωσης στην ελλάδα στα 1976-1981. Ακόμη, το περιοδικό ρίχνει δυο ματιές στην ιστορία των γυναικών: την πρώτη και εκτενέστερη στην γυναικεία εκπαίδευση και τον ρόλο της στα τέλη του 19ου αιώνα και την δεύτερη στην επίδραση του τεϊλορισμού στα «γυναικεία» υπαλληλικά επαγγέλματα, συγκεκριμένα αυτό της δακτυλογράφου. Η «Συνέντευξη με μια Γραμματέα» δίνει και την βιωματική διάσταση του τεύχους 7 με τον χαρακτηριστικό παράτιτλο «Είμαι σαν την ανάρτηση που απορροφά τους κραδασμούς.» Τέλος, το έντυπο ενσωματώνει κι ένα σχόλιο – από αυτόνομη φεμινιστική σκοπιά – για το ντοκιμαντέρ Ruins που πραγματεύεται την δίωξη των «οροθετικών» γυναικών. Ε, τα υπόλοιπα θα τα διαβάσετε μόνοι/ες σας.
Κάποιες τελευταίες σκέψεις. Ένα πλούσιο γυναικείο έντυπο σαν κι αυτό δίνει πάντα φυσικά μια αφορμή για να αναθερμανθεί η συζήτηση γύρω από την πατριαρχία, τα βιώματα μέσα σ’ αυτήν, τις φεμινιστικές αντιστάσεις και την συλλογικοποίηση τους. Και δεν το γράφω αυτό γιατί δεν έχω σημεία διαφωνίας με την «Μιγάδα». Αλλά κάτι άλλο θέλω να επισημάνω εδώ, που μου επισήμανε ένας φίλος πρόσφατα. Όπως έδειξε και το παρελθόν, οι σωστές και οι καλές ιδέες – στα του φεμινισμού ή και όχι – δεν έκαναν την χάρη στα άτομα που τις ενστερνίζονταν, να κερδίσουν τις κοινωνικές και πολιτικές τους μάχες. Το πλαίσιο πάντοτε μετρούσε. Η επιμονή, η οργάνωση, η γνώση του ιστορικού συγκείμενου, η ποιότητα και η αυτογνωσία της προέλευσης των υποκειμένων, οι σαφείς θέσεις, η αναγνώριση των αναγκών επίσης. Η 25ετία του ελληνικού backlash και της έλλειψης ενός μαζικού ριζοσπαστικού φεμινισμού στην ελλάδα σήμερα τα αποδεικνύουν αυτά, νομίζω, από την αντίστροφη. Και δεν είναι βέβαια το μόνο κίνημα που λείπει σήμερα, αλλά είναι ένα απ’ αυτά που λείπουν. Η κατάσταση που σήμερα ζούμε – κυρίως οι γυναίκες φυσικά – είναι αυτή μιας καθολικά αποπνικτικής πατριαρχικής κουλτούρας σε επίπεδο κοινωνικών σχέσεων αλλά και σε επίπεδο κρατικής πολιτικής που όπως διαπιστώνουμε κάθε τόσο εκτονώνεται με βίαια ξεσπάσματα πάνω στα σώματα των ασθενέστερων ταυτοτήτων, π.χ. τις χωρίς χαρτιά ή όσες μένουν σε καταυλισμούς. Αυτό το μονότονα βίαιο φόντο, συνυπάρχει μη-προβληματικά τόσο με την υπερ-θεωρητική και άλλοτε καθεστωτική ακαδημαϊκή γνώση των σπουδών φύλου (μολονότι και στην ακαδημία επιβιώνουν κάποιες αξιοπρεπείς μονάδες που μάχονται δίχως ανταλλάγματα) όσο και με την απομόνωση του facebook. Απομόνωση, σε πολλαπλές εκδοχές δηλαδή, αυτό πάει να πει backlash.
Η ‘Μιγάδα’ αν μη τι άλλο σπάει αυτό το κλίμα. Πέρα από τις προσεγγίσεις της στα θέματα που θίγουν τα τεύχη της, προσεγγίσεις με τις οποίες η καθεμιά μπορεί να συμφωνεί ή να διαφωνεί φυσικά, αυτό που πιστεύω ότι πρέπει να μας αποκαλυφθεί ως το σημαντικότερο στοιχείο του εντύπου και της ομάδας αυτής είναι η πληθώρα και η ποικιλία των αφορμών με τις οποίες προκαλεί δημόσιες αντιπαραθέσεις, η συστηματικότητα των παρεμβάσεων της αλλά και η διαφαινόμενη οργανωτική της αντίληψη. Κι αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο για 3 ξεχωριστούς λόγους. Πρώτον, υπάρχουν κάποιες γυναίκες που θυμίζουν και εκφράζουν ‘ενοχλητικά’ πως το ζήτημα της ελληνικής πατριαρχίας δεν έπαψε να υπάρχει γι’ αυτές σήμερα και ακριβώς η συστηματικότητα των παρεμβάσεων τους δείχνει ότι σοβαρολογούν. Δεύτερον, αυτές οι νέες φεμινίστριες μολονότι αναγνωρίζουν το νήμα που τις συνδέει με τους αγώνες που κέρδισαν οι πολιτικές τους πρόγονοι στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, δεν αρκούνται σ’αυτό και δείχνουν νέα πεδία δράσης καθώς και νέα ζητήματα αιχμής. Και πάλι σοβαρολογούν. Γιατί έχουν αποφύγει τις πυροτεχνηματικές δράσεις κι έχουν τιμήσει την συνέπεια γύρω από μια συλλογική υπογραφή. Τρίτον, σε ένα βαθμό, αποτελούν μια αισιόδοξη μετεξέλιξη μιας πλευράς της πάλαι ποτέ αυτονομίας (των ’80ς), μιας και είναι γνωστό ότι ‘αυτόνομος χώρος’ και ‘οργάνωση’ στην ελλάδα ποτέ δεν τα πήγαινανε και τόσο περίφημα μεταξύ τους, κάτι που αντανακλάται άλλωστε και στην μη-μακροζωία των παλαιότερων εντύπων, των φεμινιστικών μη εξαιρουμένων.
Και πάλι. Ε, δεν είναι και λίγα όλα αυτά.
Stepanyan TSP, 14 – 12 – 2013